مقدمه:
قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان که در سال ۱۳۹۸ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، یک چارچوب قانونی مبتنی بر فناوری اطلاعات و زیرساخت‌های الکترونیکی است که با هدف مکانیزه کردن فرآیندهای فروش کالا و خدمات و افزایش شفافیت مالیاتی طراحی شده است.
این قانون با الزام تمامی مودیان که با مصرف کننده نهایی در ارتباط هستند به استفاده از پایانه‌های فروشگاهی (دستگاه‌های کارتخوان و صندوق‌های مکانیزه فروش) و ثبت الکترونیکی صورتحساب‌ها در سامانه مودیان، بستر لازم برای کنترل دقیق تر تراکنش‌های مالی و جلوگیری از فرار مالیاتی را فراهم میسازد.
از منظر علمی، این قانون نقش کلیدی در تحول نظام مالیاتی کشور ایفا میکند، زیرا با جمع آوری ریزداده‌های معاملات و تراکنش‌ها به صورت لحظه‌ای، امکان تحلیل دقیق‌تر فعالیت‌های اقتصادی و شناسایی تخلفات مالیاتی را به سازمان امور مالیاتی میدهد.
همچنین، پیاده سازی این سامانه نیازمند زیرساخت‌های فناوری اطلاعات پیشرفته، تعامل میان نهادهای مختلف حکومتی و تجمیع بانک‌های داده‌ای معتبر است که خود چالش‌ها و موانع متعددی از جمله فنی، حقوقی و فرهنگی را به دنبال دارد.
این قانون علاوه بر تامین درآمدهای مالیاتی مستمر و پایدار برای دولت، با ارتقاء کارآمدی نظام مالیاتی و ایجاد عدالت مالیاتی، در جهت بهبود فضای کسب و کار و افزایش اعتماد عمومی به حاکمیت اقتصادی حرکت میکند.
اجرایی شدن این نظام مستلزم همکاری گسترده نهادهای مرتبط، آموزش مودیان، و توسعه زیرساخت‌های الکترونیکی است تا ضمن تسهیل فرآیندهای مالیاتی، از بروز فسادهای مالی و نابرابری‌های اقتصادی جلوگیری نماید.
در چارچوب اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان و مطابق ماده (26)این قانون مسئولیت تسهیل تکالیف مودیان بر عهده شرکت‌های معتمد مالیاتی می‌باشد، همچنین با توجه به تعریف دقیق پایانه‌های فروشگاهی در ماده(۱) ق.پ.ف. و الزام استفاده از آن در معاملات با مصرف‌کننده نهایی در ماده(2) ق.پ.ف یکی از چالش‌های عملی مهم، تأمین و نگهداری دستگاه‌های Android POS از نظر تعداد، زیرساخت‌های ارتباطی، هزینه‌های پشتیبانی و نگهداری می‌باشد. به دلیل هزینه‌های بالای سخت‌افزار، نیاز به زیرساخت‌های ارتباطی پایدار، پشتیبانی فنی مستمر و مشکلات پوشش شبکه، تأمین و نگهداری این دستگاه‌ها به یکی از چالش‌های اساسی تبدیل شده است که میتواند کیفیت خدمات (TSP)را کاهش داده و در نهایت اجرای صحیح سیاست‌های مالیاتی را مختل کند.
لذا بهره‌گیری از راهکارهای فناورانه مبتنی بر نرم‌افزار، برای کاهش وابستگی به سخت‌افزار اهمیت ویژه‌ای دارد. صنعت (TSP)به عنوان صنعتی وابسته به تأمین این دستگاه‌ها، نقش کلیدی در موفقیت اجرای سیاست‌های مالیاتی ایفا میکند و تغییرات در این حوزه میتواند تأثیر قابل توجهی بر سیاست‌های کلان مالیاتی و اقتصادی کشور داشته باشد.
از این رو اگر شرکت‌های معتمد ارائه‌دهنده خدمات مالیاتی بتوانند با یک نوآوری، اپلیکیشن‌های موبایلی خود،که قابلیت صدور صورتحساب های الکترونیکی را دارد با روش‌های نوآورانه و علمی به پایانه فروشگاهی متصل به شبکه پرداخت کشور (شاپرک) تبدیل کنند، قادر خواهند بود این مشکل اساسی و پیچیده را از صنعت TSP دور سازند و این موضوع اساسی که اپلیکیشن موبایلی به دلیل عدم اتصال به شاپرک طبق ماده(۱) قانون پایانه‌های فروشگاهی یک پایانه فروشگاهی محسوب نمی‌شود را میتوان تا حد قابل توجهی مرتفع کرد.
1-1ارائه راهکارهای نوآورانه برای حل مسئله:
پس از صدور فاکتور توسط اپ TSP فاکتور وارد مرحله انتخاب روش پرداخت می‌شود که فروشنده میتواند با توجه به نیاز خود و مشتری یکی از روش‌های پرداخت زیر را انتخاب نماید (به غیر از (روش نقدی و استفاده از کارتخوان)) :
پرداخت با QRکد
پرداخت با NFC
ارسال لینک پرداخت
سایر روش‌های پرداخت
1-1-1–راه حل اول- ارسال لینک پرداخت یا تولید QRکد حاوی لینک پرداخت
پس از انتخاب این روش برای پرداخت با توجه به اطلاعات فاکتور(صورتحساب الکترونیکی) یک لینک، حاوی اطلاعات پرداخت تولید می‌شود که برای شماره تماس وارد شده توسط مشتری در فاکتور ارسال می‌گردد. وهمچنین همزمان یک QRکد در صفحه موبایل فروشنده برای اسکن نمایش داده می‌شود. مشتری پس از اسکن این کد میتواند از طریق درگاه پرداخت تسویه حساب خود را انجام دهد که پاسخ تراکنش همزمان برای فروشنده نیز نمایش داده می‌شود و در نهایت پس از انجام تراکنش موفق رسید پرداخت هم میتواند در گوشی مشتری ذخیره گردد و هم به شماره وارد شده در فاکتور ارسال شود.
2-1-1–راه حل دوم-استفاده ازفناوری NFC
: NFC (Near Field Communication)یک فناوری بی‌سیم است که به دستگاه‌ها اجازه میدهد تا در فاصله نزدیک (حدود 4 سانتی‌متر) با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
عملکرد NFC از دو حالت اصلی استفاده میکند:
حالت خواندن: دستگاه (گوشی) به عنوان یک خواننده عمل میکند و اطلاعات را از کارت بانکی (اپلیکیشن) دریافت میکند.
حالت نوشتن: دستگاه میتواند اطلاعات را به کارت منتقل کند.
عملکرد حالت خواندن با نزدیک کردن دستگاه‌ها به یک دیگر یا نزدیک کردن کارت به دستگاه برای شروع ارتباط، گوشی فروشنده باید به کارت بانکی خریدار(اپلیکیشن) نزدیک شود. این فاصله معمولاً باید کمتر از 4 سانتی‌متر باشد.
با نزدیک شدن گوشی به کارت، یک میدان الکترومغناطیسی بین دو دستگاه ایجاد می‌شود که به آن‌ها اجازه میدهد تا اطلاعات را منتقل کنند.گوشی فروشنده به عنوان یک خواننده، اطلاعات موجود در کارت بانکی را دریافت میکند. این اطلاعات معمولاً شامل شماره کارت، تاریخ انقضا و کد امنیتی (CVV) است.
پس از برقراری ارتباط، گوشی میتواند داده‌های موجود در کارت را بخواند. این داده‌ها معمولاً به صورت رمزنگاری شده هستند.برای افزایش امنیت، ممکن است نیاز باشد خریدار هویت خود را تأیید کند (مثلاً با اثر انگشت یا رمز عبور) قبل از اینکه اطلاعات کارت به گوشی منتقل شود که می توان از رمز دوم پویا در این مرحله استفاده نمود.
اطلاعات کارت بانکی باید به صورت رمزنگاری شده منتقل شود تا از دسترسی غیرمجاز جلوگیری شود. این کار معمولاً با استفاده از پروتکل‌های امنیتی مانند AES (Advanced Encryption Standard) انجام می‌شود.
برای افزایش امنیت، میتوان از سیستم‌های احراز هویت دو مرحله‌ای استفاده کرد. به عنوان مثال، خریدار باید یک کد تأیید را وارد کند یا اثر انگشت خود را اسکن کند .همچنین اطلاعات کارت باید تنها برای مدت زمان محدودی در دسترس باشد و پس از آن به طور خودکار حذف شود.
دلایل امکان‌پذیری:
فناوری موجود NFC به عنوان یک فناوری استاندارد در بسیاری از گوشی‌های هوشمند و کارت‌های بانکی وجود دارد. این فناوری به راحتی میتواند برای برقراری ارتباط بین دو دستگاه استفاده شود که نمونه‌های موفقی از استفاده از NFC در پرداخت‌های الکترونیکی وجود دارد، مانند Apple Pay، Google Pay و Samsung Pay که به کاربران اجازه می‌دهند با نزدیک کردن گوشی به دستگاه‌های پذیرنده، پرداخت کنند.
در ابتدا میتوان این روش را با استفاده از اپلیکیشن انجام داد. با استفاده از پروتکل‌های امنیتی و رمزنگاری، میتوان اطمینان حاصل کرد که اطلاعات کارت بانکی به صورت امن منتقل می‌شود.
این امر به کاهش خطرات امنیتی کمک میکند.با افزایش استفاده از گوشی‌های هوشمند و اپلیکیشن‌های پرداخت، پذیرش عمومی این نوع پرداخت‌ها در حال افزایش است. این نشان میدهد که بازار برای چنین سیستمی آماده است.با وجود ابزارها و فریم ورک‌های موجود برای توسعه اپلیکیشن‌هایNFC، ایجاد یک اپلیکیشن کاربرپسند برای فروشندگان و خریداران به راحتی امکان‌پذیر است.
3-1-1-راه حل سوم-استفاده mpos:
MPOS (Mobile Point of Sale) به سیستم‌هایی اطلاق می‌شود که به کاربران این امکان را میدهد تا با استفاده از دستگاه‌های موبایل مانند گوشی‌های هوشمند یا تبلت‌ها، پرداخت‌های مالی را انجام دهند. این سیستم‌ها به ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط که به دنبال راهکارهای ساده و مقرون به صرفه برای پردازش پرداخت‌ها هستند، بسیار مفید هستند.
2-1–تأثیرات اقتصادی و مالیاتی:
اجرای این راهکارها موجب کاهش هزینه‌های سخت‌افزاری و نگهداری، افزایش رضایت مودیان و بهبود شفافیت فرایند مالیاتی می‌شود. کاهش وابستگی به دستگاه فیزیکی، توسعه زیرساخت‌های پرداخت الکترونیکی و بهبود کارایی صنعت TSP را تسهیل میکند و احتمال فرار مالیاتی را کاهش میدهد. در بلندمدت این عوامل به بهبود سلامت مالی و اقتصادی کشور کمک می‌کنند.
Introduction:
The Law on Sales Terminals and the Taxpayers’ System, enacted by the Islamic Consultative Assembly in 2019, constitutes a legal framework based on information technology and electronic infrastructure, designed to mechanize the processes of goods and services sales and enhance tax transparency. This law mandates all taxpayers who interact with the final consumer to use sales terminals (POS devices and mechanized cash registers) and to electronically register invoices in the taxpayers’ system, thereby providing the necessary platform for more precise control over financial transactions and preventing tax evasion.
From a scientific perspective, this law plays a pivotal role in transforming the country’s tax system by collecting granular transactional data in real-time, enabling the Tax Administration to perform more accurate analyses of economic activities and detect tax violations. Implementing this system requires advanced IT infrastructure, coordination among various governmental entities, and integration of reliable databases, which presents multiple challenges including technical, legal, and cultural obstacles.
In addition to securing consistent and sustainable tax revenues for the government, the law aims to improve tax system efficiency and achieve tax justice, thereby enhancing the business environment and increasing public trust in economic governance. Successful implementation depends on broad cooperation among relevant institutions, taxpayer education, and the development of electronic infrastructures to facilitate tax procedures while preventing financial fraud and economic inequality.
Under Article 26 of this law, entrusted tax companies are responsible for facilitating taxpayer obligations. Given the precise definition of sales terminals in Article 1 and the obligation to use them in transactions with the final consumer per Article 2, one significant operational challenge is the procurement and maintenance of Android POS devices regarding quantity, communication infrastructure, and maintenance costs. Due to high hardware expenses, the need for stable communication infrastructure, ongoing technical support, and network coverage issues, supplying and maintaining these devices has become a fundamental challenge that can degrade the quality of services by TSP (Trusted Service Providers) and ultimately disrupt the effective enforcement of tax policies.
Therefore, leveraging software-based technological solutions to reduce hardware dependency is critically important. The TSP industry, which relies on supplying these devices, plays a key role in the success of tax policy implementation, and changes in this area can significantly influence the country’s macroeconomic and tax policies.
Hence, if trusted tax service companies can innovatively convert their mobile applications—capable of issuing electronic invoices—into sales terminals connected to the national payment network (Shaparak) through scientific and innovative methods, they can effectively resolve this fundamental and complex problem in the TSP industry. This approach addresses the critical issue that a mobile application, due to lack of connection to Shaparak, is not considered a sales terminal under Article 1 of the Sales Terminals Law.
1-1 Innovative Solutions for Problem Solving:
After the invoice issuance by the TSP app, the invoice proceeds to the payment method selection stage, where the seller can choose among various payment methods other than cash or POS usage, based on their and the customer’s preferences.
1-1-1 Solution One – Payment Link Sending or QR Code Generation Containing Payment Link:
Upon selecting this payment method, a payment link embedded with invoice information (electronic invoice) is generated and sent to the customer’s phone number provided in the invoice. Simultaneously, a QR code appears on the seller’s mobile screen for scanning. The customer, by scanning this QR code, can settle the payment through a payment gateway. Following a successful transaction, the payment receipt can be saved on the customer’s device and sent to the phone number in the invoice.
1-2-1 Solution Two – Use of NFC Technology:
NFC (Near Field Communication) is a wireless technology that enables devices to communicate within a very close range (approximately 4 centimeters). NFC operates mainly in two modes: reading mode, where the device (phone) acts as a reader to receive information from a bank card, and writing mode, where data can be written onto the card.
Reading occurs by bringing the devices close or the card near the phone; the seller’s phone must be within roughly 4 centimeters of the buyer’s bank card. An electromagnetic field forms between devices allowing secure information transfer. The seller’s phone, acting as the reader, acquires encrypted card data such as card number, expiration date, and CVV. To enhance security, the buyer may be asked to authenticate via fingerprint or password before card information is transferred, with dynamic second-level password (OTP) use as an example. Data encryption standards like AES (Advanced Encryption Standard) ensure secure transmission, and two-factor authentication can be applied to reinforce security. Additionally, card information is transiently held and deleted after a short period.
Feasibility arises from NFC’s status as a standard technology in many smartphones and bank cards, proven by successful deployments in electronic payments such as Apple Pay, Google Pay, and Samsung Pay. With secure protocols and encryption, it is possible to guarantee safe card information transmission and reduce security risks. The increasing adoption of smartphones and payment applications indicates market readiness for such a system. Available development frameworks enable creation of user-friendly NFC applications for both sellers and buyers.
1-3-1 Solution Three – Use of MPOS:
MPOS (Mobile Point of Sale) refers to systems allowing users to process financial payments using mobile devices like smartphones or tablets. This solution is particularly beneficial for small to medium-sized businesses seeking simple, cost-effective payment processing.
2-1 Economic and Tax Impacts:
Implementing these solutions reduces hardware and maintenance costs, increases taxpayer satisfaction, and enhances transparency in tax processes. Reducing reliance on physical devices facilitates the expansion of electronic payment infrastructures, improving the efficiency of the TSP industry and diminishing tax evasion risks. In the long term, these factors contribute to improved financial and economic health of the country.
2- نتیجه‌گیری و پیشنهادات:
قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان نقشی کلیدی در مدرن‌سازی نظام مالیاتی ایفا میکند، اما چالش تأمین دستگاه‌های POS همچنان وجود دارد. استفاده از اپلیکیشن‌های موبایلی به عنوان پایانه فروشگاهی و بهره‌گیری از فناوری‌هایی مانند لینک پرداخت وNFC، راهکارهای مناسبی برای کاهش این چالش‌ها و تسهیل پرداخت‌ها هستند که علاوه بر کاهش هزینه‌ها، امنیت، سرعت و رضایت کاربران را ارتقا می‌دهند.
لازم است تحقیقات گسترده و برنامه‌ریزی‌های مستمر برای اجرای امن و گسترده این فناوری‌ها انجام شود تا اهداف قانون به شکل کامل محقق گردد.
2-Conclusion and Recommendations:
The Sales Terminals and Taxpayers’ System Law plays a key role in modernizing the tax system; however, the challenge of supplying POS devices persists. Utilizing mobile applications as sales terminals and leveraging technologies such as payment links and NFC offer suitable solutions to mitigate these challenges and facilitate payments. These methods not only reduce costs but also enhance security, speed, and user satisfaction. Comprehensive research and continuous planning are necessary to ensure the secure and widespread implementation of these technologies, so that the law’s objectives can be fully realized.
چکیده:
قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان که در سال ۱۳۹۸ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، با هدف مکانیزه کردن فرآیندهای فروش کالا و خدمات و افزایش شفافیت مالیاتی طراحی شده است. این قانون، با الزام استفاده از پایانه‌های فروشگاهی و ثبت الکترونیکی صورتحساب‌ها، زمینه کنترل دقیق‌تر تراکنش‌های مالی و جلوگیری از فرار مالیاتی را فراهم می‌آورد. پیاده سازی این سامانه نیازمند زیرساخت‌های فناوری اطلاعات پیشرفته و تعامل نهادهای مختلف است که چالش‌های فنی، حقوقی و فرهنگی به همراه دارد.
از جمله چالش‌های عملی مهم، تأمین و نگهداری دستگاه‌های AndroidPOS و هزینه‌های مرتبط است که میتواند کیفیت خدمات مالیاتی را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، بهره گیری از راهکارهای نرم افزاری نوآورانه مانند اپلیکیشن‌های موبایلی متصل به شبکه پرداخت (شاپرک) به عنوان جایگزین پایانه‌های سخت‌افزاری مطرح شده است.
چند راهکار فناورانه از جمله ارسال لینک پرداخت یا تولید QR کد، استفاده از فناوری NFC و به کارگیری mPOS برای تسهیل فرآیند پرداخت و کاهش وابستگی به سخت افزار در این مقاله بررسی شده اند. این نوآوری‌ها نقش کلیدی در موفقیت اجرای سیاست‌های مالیاتی و بهبود فضای کسب وکار دارند.
Abstract:
The Law on Sales Terminals and the Taxpayers’ System, enacted by the Iranian Parliament in 2019, aims to mechanize the processes of selling goods and services and enhance tax transparency. This law mandates the use of sales terminals and electronic invoice registration, enabling more precise control of financial transactions and prevention of tax evasion. Implementing this system requires advanced IT infrastructure and coordination among various governmental bodies, which involves technical, legal, and cultural challenges. One significant practical challenge is the supply and maintenance of Android POS devices and the associated costs, which can impact the quality of tax services. Therefore, employing innovative software-based solutions, such as mobile applications connected to the national payment network (Shaparak), has been proposed as an alternative to hardware terminals. Several technological solutions, including payment link or QR code generation, NFC technology utilization, and mobile POS (mPOS) systems, are examined in this paper to facilitate payment processes and reduce hardware dependency. These innovations play a key role in the successful implementation of tax policies and improvement of the business environment.
نویسنده: شاهین آسیم
منابع:
•مهدی انصاری، علی‌رضا صادق. (۱۴۰۰). تحلیل چالش‌های تحولی اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی در نظام مالیاتی ایران. مجله اقتصاد مدیریت فناوری اطلاعات, ۱۵(۳), ۴۵-۶۱.
•سازمان امور مالیاتی کشور. (۱۳۹۸). قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان. تهران: سازمان امور مالیاتی.
•ناصر حمیدی، رضا حیدری. (۱۴۰۱). نقش شرکت‌های معتمد خدمات پرداخت(TSP)در تحقق اهداف قانون پایانه‌های فروشگاهی. مطالعات مالی و اقتصادی, ۸(۱), ۱۱۵-۱۳۲.
•Brown, A., & Smith, J. (2021). Mobile Payment Technologies: NFC vs QR Code. Journal of Electronic Payments, 12(1), 22-37.
•Gupta, S., & Kumar, V. (2021). Innovations in Electronic Payment Systems and Their Impact on Tax Compliance. International Journal of Financial Innovation, 4(2), 56-72.
•Kim, D., & Lee, H. (2020). Near Field Communication (NFC) Technology and Its Applications
